Có nên bỏ... thi đua?

Tại nhiều quốc gia trên thế giới, không hề thấy phong trào thi đua, không hề thấy khẩu hiệu "Ra sức...", "Quyết tâm phấn đấu..." nhưng cái gì của họ cũng tốt, trong đó có sản phẩm đại học. Riêng về giáo dục đại học thì ngay cả các nước trong khối ASEAN cũng đã bỏ xa Việt Nam.

Từ lâu, người Việt mình đâu đâu cũng nghe: "Người người thi đua, ngành ngành thi đua". Và luôn được quán triệt: " Thi đua là yêu nước, yêu nước phải thi đua". Phải, muốn có thành tích, thành tựu thì không thể không thi đua. Nhưng mà....
Có thực chất không, là chuyện khác!
Chỉ trong ngành giáo dục, nơi tôi gắn cả cuộc đời, được chứng kiến nhiều phong trào thi đua, như phong trào thi đua Hai tốt - Dạy tốt, Học tốt... Rồi bỗng dưng một ngày đẹp trời cách đây không xa lại được quán triệt: " Nói không với bệnh thành tích". Bệnh, đã là bệnh thì...nguy rồi. Nói không là điều rất nên. Nhưng mà đâu lại vào đấy.
Thi đua trong thực tế có thực chất không? Hầu như là không. Sau mỗi năm làm việc, hầu như ai cũng đạt danh hiệu Lao động tiên tiến (trừ mấy người nghỉ ốm, nghỉ đẻ).
Trong số Lao động tiên tiến, người ta chọn ra 10, 15% (chỉ tiêu do cấp trên định) để bầu (giơ tay) Lao động tiên tiến xuất sắc. Thôi thì "bó đũa chọn đũa cái".
Trong bộ môn, người ta nghiễm nhiên thay nhau làm LĐTTXS. Nhiều thầy, cô không chịu nhận, chỉ xin là LĐTT cho nó...lành. Thế là mấy vị Trưởng, Phó Bộ môn cũng nghiễm nhiên nhận danh hiệu LĐTTXS. Mà có xuất sắc thực chất không, lại là chuyện khác.
Rồi trong số LĐTTXS, lại chọn ra vài phần trăm để tôn vinh, nói cách khác là "dán" danh hiệu Chiến sĩ thi đua.
Không ai bảo ai, mấy cái danh ấy phải để dành cho mấy thầy ban chủ nhiệm khoa vì các vị ấy, ngoài giảng dạy như mình còn phải họp hành nhiều. Khổ thế!
Danh hiệu thi đua, đại thể diễn ra như thế. Rồi tiếp đến mấy danh hiệu cao quí "Nhà giáo Ưu tú", " Nhà giáo Nhân dân" cũng rứa. Giới sân khấu nhiều ưu tú, nhiều nhân dân thế, tại sao ta lại chặt chẽ với nhau?

Ảnh minh họa

"Chạy" huân chương
Cách nay 10 năm, Khoa X. nơi tôi làm việc chuẩn bị kỷ niệm 40 năm thành lập khoa (2002). Được hỏi, mọi người mới ngớ ra là khoa chưa từng được cái huân chương nào.
Thành tích thì nhiều, 40 năm đào tạo nhiều nghìn cử nhân, nhiều trăm thạc sĩ, nhiều chục tiến sĩ, thế mà... Tại các bậc tiền nhiệm không để ý (?). Thế là...phải xúc tiến.
Hôm kỷ niệm, rình rang rước cái Huân chương Lao động hạng Ba.
Đến lần kỷ niệm 45 năm (2007) có ý kiến phải làm tiếp để có cái Huân chương Lao đông hạng Hai. Đem ra chi bộ, ra khoa bàn, đa số ý kiến nói mệt lắm..., có "cái ấy" để làm gì? Thế là thôi. Ai cũng vui.
Và năm nay, tháng 11 này sẽ kỷ niệm 50 năm. Chưa thấy ai nói làm gì để có huân chương. Một khoa có tuổi nửa thế kỷ, chắc không nhiều trong làng đại học Việt Nam. Thế nhưng ở đây, hình như người ta không mấy thích những thứ mà nhiều người bảo là... hão.
Không thi đua, không danh hiệu liệu có làm sao?
Tôi nhớ tại một hội nghị của nhà trường, có mặt nhiều lãnh đạo cấp trên, thời điểm ấy chưa có phát động nói không với bệnh thành tích. Nhiều tham luận tại hội nghị đề nghị bỏ thi đua, rằng thi đua quá hình thức, hiệu quả thấp. Nếu không nói là cũng có phần...giả dối.
Nhiều tham luận dẫn ra tại nhiều quốc gia trên thế giới, không hề thấy phong trào thi đua, không hề thấy khẩu hiệu "Ra sức...", "Quyết tâm phấn đấu..." nhưng cái gì của họ cũng tốt, trong đó có sản phẩm đại học. Riêng về giáo dục đại học thì ngay cả các nước trong khối ASEAN cũng đã bỏ xa Việt Nam.
Có lẽ đã đến lúc phải thay đổi. Chất lượng đào tạo của một nhà trường do xã hội đánh giá, đâu phải dựa vào những tấm huân chương. Thầy giỏi phải được đánh giá bởi người học, bởi đa số đồng nghiệp chứ không thể dựa vào vài giờ dự giờ, thao giảng như lâu nay.

Những kiểu làm trên chủ yếu là diễn, không thật, nếu không muốn nói là không ít yếu tố giả dối.

Đinh Việt Bình
http://vietnamnet.vn/vn/chinh-tri/tuanvietnam/65468/co-nen-bo----thi-dua-.html